Początki
Tezy Marcina Lutra, które doprowadziły do zmian społecznych, kulturowych, politycznych i gospodarczych w Europie znalazły swoich zwolenników wśród ówczesnych mieszkańców Nowego Miasta Lubawskiego. Wpływy wyznawców nowego ruchu religijnego były bardzo silne. Przejęli oni na pewien czas katolicką świątynię w mieście. W XVII w. ewangelicy stanowili już niemal połowę mieszkańców miasta. Na przełomie XVII i XVIII wieku liczba ewangelików zmniejszyła się i znacząco spadły ich wpływy co było spowodowane działaniem starostów bratiańskich z rodu Działyńskich oraz księdza Jana Ewertowskiego. Ten drugi oskarżany był o stosowanie nacisków na cechy rzemieślnicze, których zwyczaje uważał za niezgodne z katolickim charakterem, zmuszał również ewangelików do nawracania się. Po pierwszym rozbiorze Polski, liczba ewangelików zwiększała się w wyniku emigracji ludności niemieckiej. Na początku istnienia zboru ewangelickiego w Nowym Mieście, wyznawcy modlili się w domu burmistrza Boroviego oraz w mieszkaniu Ferdynanda Jerzego Gottloba von Tumplinga. Miejscem modlitw była również kaplica zamkowa w Bratianie oraz szkoła i ratusz w nowym Mieście.
Powstanie nowego kościoła
Dnia 27 lipca 1825 roku położono kamień węgielny pod budowę neogotyckiego kościoła ewangelickiego w Nowym Mieście. Świątynie bez wieży wzniesiono po środku rynku, wcześniej w tym miejscu stał ratusz, który w 1806 roku po pożarze całkowicie zburzono. Kościół został poświęcony 9 grudnia 1827 roku a fundatorem był m.in. król Prus Fryderyk Wilhelm III. Na początku XX wieku pojawiły się koncepcje dotyczące remontu nowomiejskiego kościoła ewangelickiego, którego powodem był zły stan techniczny obiektu. Kościół nie spełniał również oczekiwań członków tej wspólnoty, gdyż był prawdopodobnie za mały. Gmina posiadała znaczący wzrost wiernych, dlatego potrzebowała większej siedziby. Projekt kościoła wykonał Felix Becker a budową zajął się znany nowomiejski przedsiębiorca Wilhelm Bauer. Budowa Kościoła trwała dwa lata, nowa świątynia posiada cechy architektury neobarokowej. Charakterystycznym elementem kościoła jest cebulasta kopuła, będąca zwieńczeniem wieży dzwonniczej i zegarowej. Początkowo kościół był oświetlany lampami gazowymi, później oświetleniem elektrycznym. W kościele zainstalowano również ogrzewanie. Dekoracje malarskie i polichromie wykonał znany wówczas artysta malarz z Berlina – Ernest Fey, który wykonywał prace malarskie i konserwatorskie w obiektach zarówno na terenie Niemiec jak i Polski. Poświęcenie nowo wybudowanego kościoła ewangelickiego miało miejsce dokładnie 1 lipca 1912 roku. Na uroczystość przybyło wielu gości, nawet z zagranicy. W mieście panował wtedy świąteczny wystrój a ulice były przystrojone symbolicznymi bramami oraz dwoma rzędami jodeł. Po oficjalnych uroczystościach kościelnych, odbył się uroczysty bankiet.
Koniec funkcji sakralnej kościoła i nowe zastosowanie
Koniec działalności kościoła wiążę się z wkroczeniem Armii Czerwonej, większość ewangelików opuściła miasto i zbór przestał istnieć. Po II Wojnie Światowej podjęto próby przeznaczenia kościoła na potrzeby katolickiej młodzieży szkolnej, jednak ówczesny starosta nowomiejski na podstawie decyzji Departamentu Wyznaniowego Ministerstwa Administracji Publicznej, majątek po gminie przekazał w zarząd i użytkowanie ks. Mgr Jerzemu Duninowi, którego misją było tworzenie polskokatolickiej parafii. Polskokatolicka parafia nie istniała długo, a niszczejący obiekt przebudowano i zaadaptowano na cele świeckie. Rozebrano wówczas mała neobarokową sygnaturkę, znajdującą się pośrodku szczytu nawy głównej oraz usunięto krzyż z wieży. Budynek przestał pełnić funkcję sakralne i w 1958 roku został zaadaptowany na kino „Harmonia”.
Aktualnie w budynku byłego poewangelickiego kościoła znajduję się Kinoteatr Harmonia i Informacja Turystyczna a dawniej funkcjonowała restauracja „Kino Cafe”. Kinoteatr Harmonia przeszedł gruntowną modernizację i odnowienie. Podczas prac konserwatorskich, odkryto na suficie malowidła autorstwa Ernesta Feya, które stanowią cenne świadectwo artystyczne tego miejsca.
