GWIŹDZINY

Wieś położona ok. 5 km na południowy – wschód od Nowego Miasta Lubawskiego, licząca 834 mieszkańców.
Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1414. W tym czasie wieś znana jest jako Quesing i stanowi własność kapituły chełmińskiej. W roku 1446 wieś sprzedana zostaje Kacprowi Bertoldowi. Nazwa Gwiździny pojawiła się w roku 1570, kiedy wieś ponownie staje się własnością kapituły chełmińskiej, wchodząc w skład klucza kurzętnickiego. W tym okresie wieś obejmuje 80 łanów ziemi, we wsi znajduje się 14 zagród, kościół i karczma.
Rok 1605 przynosi pierwsze informacje o folwarku. W tym roku rokoszanie Zebrzydowskiego niszczą dobra i wypędzają poddanych z folwarku.
Wzmianka pochodząca z roku 1789 informuje, że we wsi znajduje się 29 gospodarstw, natomiast w roku 1868 wieś liczy 561 mieszkańców. W roku 1910 majątek w Gwiździnach przejmuje Wilhelm Modrow. a 15 lat później przekazuje go synowi Henrykowi, który gospodarzy tu do roku 1945. W okresie międzywojennym Gwiździny znane są z uprawy ziemniaków (odmiana Modrow). sadownictwa, hodowli kwiatów. W roku 1946 majątek przejął Skarb Państwa tworząc Zakład Rolny wchodzący w skład PGR Mszanowo. Aktualnie ziemie byłego majątku należą do Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

1. Zespól podworski, położony na zachodnim skraju wsi, na południe od głębokiego wcięcia doliny Groblicy.
   Dwór – zbudowany w latach 20-tych XX wieku, na fundamentach wcześniejszego, zbudowanego prawdopodobnie w połowie XIX wieku. Murowany z cegły, piętrowy z dwupiętrową wieżyczką. Fasada frontowa 9-osiowa z werandą przed wejściem, między ryzalitami. Fasada ogrodowa 10-osiowa, Dach dwuspadowy. Obecnie znajdują się tu mieszkania pracowników Z.R. „EDEN”.
   Park podworski – o powierzchni 3 ha. częściowo ogrodzony, z ok. 150-letnim drzewostanem. W środkowej części parku do lat 60-tych obecnego wieku istniał grobowiec Willy Modrowa – ojca ostatniego właściciela majątku.
2. Gorzelnia, zbudowana w roku 1902, murowana z cegły, podpiwniczona, piętrowa ze strychem. Dach wielopołaciowy. Czynne wyposażenie z lat 60-tych XX wieku i nowsze. Przed gorzelnią rzeźby w lipowym pniu przestawiające kobietę i mężczyznę, będące efektem pleneru rzeźbiarskiego z roku 1987.
   Obok stawu z łabędziami 3 rzeźby muzykantów oraz kosiarza i kobiety zbierającej miód, będące plonem tego samego pleneru.
   Spichlerz i suszarnia zboża – zbudowane w roku 1902. Dwupiętrowe, otynkowane a wiatą załadowczą przy bramie. W szczycie budynku inicjały „WM” (Willy Modrow).
3. Kościół parafialny p.w. św. Jana Bosco. W wieku XVI istniał tu kościół posiadający trzy ołtarze i trzy dzwony na wieży. Wizytacja z roku 1591 określa jego stan jako bardzo dobry. Kościół został prawdopodobnie zniszczony w czasie wojen szwedzkich. Po rozbiorach Polski, kiedy dobra kapituły sekularyzowano. kościół zaczął popadać w ruinę. Wzmianka z roku 1806 mówi o doniesieniu parafian do biskupa o tym, że kościół grozi zawaleniem. Niedługo po tym został rozebrany. Obecny kościół zbudowany został w latach 30-tych XX wieku. Murowany z cegły na kamiennej podmurówce, rozbudowany w roku 1986 o obecne prezbiterium. Nawa na planie prostokąta z półkolistą arkadą do prezbiterium. Okna zamknięte półkoliście w obszerniejszych wnękach. Strop drewniany, w nawie belkowany, w prezbiterium z desek z ozdobnymi płytami. Chór muzyczny wsparty na dwóch filarach. Posadzka drewniana, w części z płytek lastriko. Ołtarz posoborowy ze szlifowanego granitu, podobnie ambona. Od zachodu przylega do nawy 5-cio kondygnacyjna wieża z kruchtą i głównym wejściem. Dach kryty dachówką.
   Na południe od kościoła plebania z figurą Matki Boskiej z 1990 roku umieszczoną na dziedzińcu. Przy południowym murze prezbiterium kapliczka murowana z cegły na planie kwadratu, otynkowana, ok. 5 m wys. We wnęce ceramiczna figura Matki Boskiej wys. l m. Daszek tworzą 4 trójkątne szczyty przechodzące w stożek, zwieńczony krucyfiksem. W poludniowo-zachodniej części przykościelnego cmentarza grób księdza Kazimierza Wróblewskiego, proboszcza gwiździńskiego w latach 1968-1992. Dookoła grobu ozdobny, kuty łańcuch pomiędzy marmurowymi słupkami.
   W Nowym Mieście Lubawskim organizowany jest corocznie Memoriał im. ks. K. Wróblewskiego w brydżu sportowym, dla upamiętnienia jego zasług w popularyzacji tej dyscypliny sportu.
4. Cmentarz parafialny, położony na północ od kościoła. Założony po I wojnie światowej, najstarszy nagrobek z roku 1924. Powierzchnia ok. 0,4 ha, ogrodzony z trzech stron drewnianym parkanem, od południa – płotem z siatki. Wzdłuż ogrodzenia 70-letnie lipy. Na wschodnim skraju cmentarza (przy plocie) – buk – pomnik przyrody – 4 m obwodu, 25 m wysokości, wiek ok. 150 lat. Przed nim drewniany krzyż wysokości ok. 10 m.
5. Obóz pracy przymusowej. Znajdował się przy szosie na zachód od zabudowań obecnego Gospodarstwa Rolnego „EDEN”, posiadał filię w Gwiździnkach.
   Kobiety narodowości żydowskiej pracowały głównie w majątku Modrowa. W styczniu 1945 roku okupant zarządził ewakuację obozu przed nadciągającym frontem. Kolumnę więźniarek skierowano drogą poprzez Nowe Miasto Lubawskie. Marzęcice. Wawrowice i dalej w kierunku Biskupca Pomorskiego. Podczas ewakuacji wiele więźniarek zmarło z. wyczerpania. a 24 z nich zamordowano w lesie na zachód od Skarlina (ich mogiła znajduje się na skarlińskim cmentarzu).
6. Kapliczka, w centrum wsi na przeciwko Gminnej Biblioteki Publicznej. Murowana z cegły na planie kwadratu, na dwuschodkowej, cementowej podstawie. Na wysokości 2 metrów z trzech stron przeszklona wnęka z ceramicznymi figurami św. Teresy i Matki Boskiej. Daszek tworzą 4 półokrągłe szczyty zwieńczone półkulą i metalowym krzyżem.
7. Szkoła podstawowa, zbudowana na początku XX wieku, murowana z cegły na planie prostokąta, z dobudowaną po II wojnie światowej częścią zachodnią. Parterowa. Fasada frontowa 9-osiowa, we wschodnim szczycie 3 okna. Dach wielopolaciowy. Od wschodu facjatka.
8. GWIŹDZINKI – zespół podworski, dwór murowany z cegły, z końca XIX w., przebudowany po roku 1945, zatracił pierwotne cechy stylowe. Obok pozostałości dawnego parku z około 100-letnim drzewostanem.