RADOMNO

Wieś sołecka położona na południowym brzegu jeziora o tej samej nazwie, w pólnocno-wschodniej części gminy, ok. 12 km na zachód od Lubawy, licząca 590 mieszkańców.
Wzmiankowana w roku 1316 jako Radam, będąca własnością komtura dzierzgońskiego Lutera z Brunszwiku. który nadaje wsi nowy przywilej, po swym poprzedniku Sieghardzie z Schwarcburga. Luter nadaje miejscowemu sołtysowi Janowi 10 łanów ziemi, l /3 opłat z sądownictwa, młyn o l kole na rzece przy wsi (z czynszem w wysokości 2 grzywien), lawę mięsną i chlebową, z których dochodu 1/2 powinien oddać Zakonowi, a także prawo łowienia ryb na rzeczce na swój użytek. Informacje z tego roku wzmiankują także plebana Piotra, proboszcza kościoła p.w. św. Katarzyny.
Od roku 1570 wieś wchodzi w skład starostwa bratiańskiego. W roku 1885 zamieszkiwało tu w 119 budynkach 1105 mieszkańców (w 1991r.- 880).

1. Zespół podworski. Dwór zbudowany w II połowie XIX wieku na fundamentach wcześniejszego. Murowany z cegły na planie prostokąta, piętrowy, z dobudówką od strony wschodniej. Fasada frontowa 6-osiowa z 2-osiowym ryzalitem, a w nim na piętrze facjata i kolumna rozdzielająca wejście na parterze. Fasada ogrodowa 5-osiowa z 2-osiową facjatą na piętrze. Dach dwupołaciowy kryty papą, nad facjatami dachy ozdobne. Przed dworem trzy stuletnie lipy.
   Zabudowania gospodarcze z końca XIX wieku otaczają rozległy dziedziniec na północ od dworu. Od strony południowej park o powierzchni ok. 4 ha z 80-letnim drzewostanem, łagodnie opadający w kierunku południowym.
2. Kościół parafialny p.w. Serca Jezusowego. Parafię erygowano prawdopodobnie na początku XIV wieku (plebana z Radomna wzmiankuje dokument z 1316 roku). Pierwotny kościół zostaje spalony w roku 1414 i na jego miejscu jeszcze w XV wieku pobudowano nowy. Dokument powizytacyjny z roku 1667 wymienia miejscowego proboszcza Alberta Babeckiego instytuowanego w roku 1654. W roku 1702 rozpoczęto budowę nowego, drewnianego kościoła p.w. św. Katarzyny. Poprzedni kościół prawdopodobnie został zniszczony podczas wojen szwedzkich. Nowy kościół konsekrowany został 18 września 1735 roku. Od roku 1712 r. w Radomnie działa Bractwo św. Józefa, od roku 1855 Bractwo Trzeźwości, a od 1882 r. Bractwo św. Jerzego. Przy kościele istniał przytułek dla ubogich dysponujący 3 miejscami. Mieścił się on w budynku o konstrukcji szachulcowej, zbudowanym w roku 1810. W roku 1908 zbudowany został nowy, murowany przytułek. Dokumenty informują, że stan kościoła pod koniec XIX wieku był bardzo zły.
   Obecny kościół p.w. Serca Jezusowego zbudowano w latach 1903-1906. Inicjatorem budowy nowej świątyni był ks. Jan Batke. a konsekracji dokonał 22 maja 1910 roku sufragan chełmiński ks. Kluger. Kościół wzniesiono nieco na zachód od poprzedniego, drewnianego kościoła. Kościół jest murowany z cegły z dużym udziałem kamienia, orientowany, neogotycki. Ściany nawy i prezbiterium wsparte przyporami. Wejście przez ostrołukowe, schodkowe portale z profilowanej cegły. Od zachodu czterokondygnacyjna wieża. Na wieży dach namiotowy kryty dachówką. Zachodnia ściana wieży i zachodni szczyt tworzą jedną płaszczyznę ozdobioną dwiema parami wydłużonych blend i sterczynami. Po północnej stronie szczytu nawy. w cokole – cios kamienny z datą „1903”. We wnętrzu polichromie i witraże wykonane wg projektu profesora Akademii Sztuk Pięknych w Dusseldorfie – Józefa Huberta. Ołtarz główny z polowy XVII wieku, przebudowany w pierwszej połowie XVIII wieku i w roku 1908. z obrazem przedstawiającym koronację św. Katarzyny z XVIII w. Pod chórem dwie kamienne kropielnice (Jedna prawdopodobnie z rozebranego kościoła w Jamielniku). Wokół kościoła pozostałości cmentarza z XVIII w. Najstarszy nagrobek z 1824 r. Tablica nagrobna rodziny Chrzanowskich z 1850 roku, kilka grobów księży związanych z miejscową parafią. Całość ogrodzona kamienno-ceglanym murem.
3. Cmentarz założony w końcu XIX wieku, powierzchnia ok. 1 ha, najstarszy nagrobek z roku 1909. Centralna alejka dzieli cmentarz na dwie kwatery. Pośrodku alejki kapliczka murowana z cegły na planie koła. 5 m wysokości z wnęką od strony zachodniej. Na szczycie kapliczki metalowy krucyfiks 1,5 m wys.
4. Figura Chrystusa zbudowana w roku 1947. Między 4 świerkami stoi schodkowy ceglany mur z wysuniętymi w kierunku drogi niższymi odcinkami. Otynkowany, z metalowym krzyżem na najwyższej, centralnej części. Przed murem na cokole 1,5 m wysokości figura Chrystusa. Poniżej tablica z napisem:
   ” Pobłogosław Jezu drogi tym co serce Twe kochają 1947″.
   Przed figurą i murem obszerny taras z sześcioma opadającymi ku drodze schodkami.
5. Tablica ku czci pomordowanych na południowej ścianie Szkoły Podstawowej. Zmontowana z dwóch betonowych elementów: podstawy i płyty. Na płycie tablice z 14 nazwiskami osób zamordowanych przez hitlerowskiego okupanta w latach 1939-1945. Całość wybudowano dzięki inicjatywie kierownika Szkoły – Klemensa Wietza i odsłonięte 2 czerwca 1962 r. W roku 1965 całość uzupełniono o godło Polski.
6. Zabytkowe zabudowania.
   • Dworzec kolejowy – zbudowany w roku 1902 z cegły, nieotynkowany, piętrowy z parterową, nowszą przybudówką. Dach ozdobiony sterczynami na narożnikach. Obecnie, po likwidacji linii kolejowej, budynek mieszkalny.
   • Szkoła – zbudowana na początku XX wieku, murowana z cegły, parterowa. Fasada frontowa 5-osiowa (2 okna zamurowane). Dach dwuspadowy kryty dachówką. Obecnie budynek mieszkalny.
   • Plebania – zbudowana na początku XX wieku, murowana z cegły, nieotynkowana. fasada frontowa 5-osiowa. Dach dwuspadowy kryty dachówką.
   •Dom nr 16 – zbudowany w końcu XIX wieku, murowany, otynkowany, parterowy z facjatą na strychu od frontu. Fasada frontowa 3-osiowa. Dach dwuspadowy kryty dachówką, nad facjatą dach oddzielny.
   • Dom nr 75 – zbudowany na początku XX wieku z cegły na planie kwadratu. Fasada frontowa 5-osiowa z wejściem pośrodku przez werandę.
7. RADOMNO – TABORY. Tabory – część wsi Radomno włożona na wschód od centrum wsi.
8. RADOMNO – TABORY – kapliczka przy gospodarstwie pod lasem, ok. 100 m od brzegu jeziora. Zbudowana staraniem dawnego właściciela gospodarstwa – pana Zacharskiego w roku 1919. Murowana z cegły na planie kwadratu, 4 m wysokości. W górnej części dwie wnęki. W niższej wnęce ceramiczna figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w wyższej -metalowy krzyż. Na daszku 4 narożne sterczyny i piąta centralna zwieńczona krzyżem i chorągiewką z datą „1919”. Na cokole napis „Zdrowaś Mario”.
9. RADOMNO – TABORY – kapliczka ok 500 m od dawnej strażnicy. Murowana z cegły na planie kwadratu. 6 m wysokości, otynkowana. W górnej części przeszklona z trzech stron wnęka z ceramiczną figurą Matki Boskiej wysokości 1 m. W części środkowej z trzech stron płytkie wgłębienia. Całość otoczona metalowym ogrodzeniem między 4 narożnymi filarkami. Obok ok. 80-letnia lipa.
10. RADOMNO – TABORY – budynek dawnej strażnicy przy drodze we wschodniej części wioski. Zbudowany po pierwszej wojnie światowej. Murowany z cegły na planie prostokąta, otynkowany, parterowy z facjatą na piętrze. Fasada frontowa 5-osiowa z 3-osiowym ryzalitem, a w nim centralnie usytuowane wejście po schodach. Narożniki ryzalitu poszerzone ku dołowi.